کم‌خونی (Anemia) به
کاهش گلبولهای قرمز خون (Red blood cells)
گفته می‌شود.
داستان گلبولهای قرمز از
مغز استخوان آغاز می‌شود. گلبولهای قرمز نارس، پس از ساخته‌شدن در مغز استخوان، وارد
جریان خون شده و پس از یک روز گشت‌وگذار در رگ‌ها، تبدیل به گلبولهای قرمز بالغ شده
و ۱۲۰ روز عمر می‌کنند.
وظیفه‌ی آنها حمل اکسیژن از
ریه برای تحویل آن به بافت و در مقابل، حمل دی‌اکسیدکربن از بافت به ریه جهت دفع از
طریق بازدم است.
حداقل ۴۰۰ نوع کم‌خونی شناسایی شده است که همگی بر اساس سه دلیل
کلی رخ می‌دهند:
۱- خونریزی: مثل خونریزی
گوارشی، عادت ماهیانه در زنان، عمل جراحی، بریدگی‌ها و...
۲- کاهش تولید
گلبولهای قرمز در مغز استخوان: مثلاً بخاطر سوء‌تغذیه، بیماری‌های مغز استخوان و ...
۳- تخریب گلبولهای قرمز
در داخل رگ‌ها(همولیز) : مثلاً بعلت پُرکاری
سیستم ایمنی، تخریب گلبول‌ها در طحال، اختلالات ارثی در ساختمان گلبول‌ها و...
خون فقط از گلبولهای قرمز
ساخته نشده است، بلکه نصف آن مایعی بنام پلاسما است و ممکن است کم‌وزیاد شدنِ حجم
پلاسما، ما را در تشخیص کم‌خونی واقعی به اشتباه بیاندازد.
مثلاً در حاملگی که حجم پلاسما
به طور طبیعی افزایش می‌یابد، غلظت گلبولهای قرمز کم می‌شود. ولی این به معنای کم‌خونی
نیست چون بعد از زایمان و متعادل‌شدن حجم پلاسما، اوضاع به حالت عادی برخواهد گشت.
برعکس، وقتی بدن با کم‌آبی
دست به گریبان است، حجم پلاسمای داخل عروق کم می‌شود و در نتیجه غلظت گلبولهای قرمز
به صورت کاذب بالا می‌رود. ولی این به معنای پُرخونی و افزایش غلظتِ واقعی خون نیست
و با نوشیدن آب رفع می‌شود!
به طور کلی، هموگلوبین کمتر
از ۱۲/۵ در آزمایش خون، نشانه‌ی کم‌خونی است.
◾️علل کم‌خونی:
۱- ژنتیکی: تالاسمی‌ها،
هموگلوبینوپاتی‌ها، ...
۲- تغذیه‌ای: کم‌خونی فقر
آهن، کمبود ویتامین B12، کمبود
ویتامین فولات، سوء‌تغذیه.
۳- بیماری‌های مزمن: بیماری‌های
کلیه و کبد، سرطان‌ها،...
۴- بیماری‌های عفونی: هپاتیت
ویروسی، عفونت‌های باکتریایی و انگلی،...
◾️علائم کم‌خونی به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به اعضای
بدن رخ می‌دهند که عبارتند از:
- سرگیجه
- تپش قلب
- سردرد
- درد مفاصل
- نفس‌نفس‌زدن
- رنگ‌پریدگی
- دست و پای سرد
- احساس ضعف و خستگی
اگر موارد بالا خیلی کُلی
و گمراه‌کننده بنظر می‌رسند، علایم اختصاصی‌تری به شما خواهم گفت:
کسانی که کم‌خونی فقر‌آهن
دارند، در هنگام غذا‌خوردن و بلع دچار درد می‌شوند
(Dysphagia). به جویدن یخ
علاقه پیدا می‌کنند و از ناخن‌های شکننده، ناتوانی جنسی، خستگی و گرفتگی عضلات‌شان
هنگام بالارفتن از پله‌ها شاکی‌اند.
افرادی که کم‌خونی ناشی از
کمبود ویتامین B12 دارند، موهایشان زودتر از معمول سفید می‌شود و در نوک انگشتان، دچار احساس
سوزش می‌شوند. درک فضایی آنها مختل می‌شود و بارها پیش می‌آید که پایشان در تاریکی
بلغزد و حتی گاهی از پوشیدن شلوارشان هم ناتوان می‌شوند!
از علایم کم‌خونی ناشی از
کمبود ویتامین فولات(اسید فولیک)، زخم‌هایی است که در زبان، دهان و گوشه‌های لب ایجاد
می‌شود. این بیماران به خاطر سوء‌جذب در روده‌ها، دچار اسهال چرب می‌شوند که به سختی
از کاسه‌ی توالت شسته می‌شود.
لطفاً هنگام مراجعه به پزشک،
به گزارش علایمی مثل سابقه‌ی تب، کبودشدگی‌های پوست، عدم تحمل سرما و ادرار تیره نیز
اهمیت بدهید.
◾️درمان طبی کم‌خونی:
- درمان کم‌خونی فقر‌آهن یا سایر کمبودهای
تغذیه‌ای، دریافت داروهای مکمل آهن، اسیدفولیک و ویتامینB12 است.
- عدم تولید گلبول در مغز استخوان (آنمی آپلاستیک)
با تزریق مستقیم خون یا پیوند مغز استخوان درمان می‌شود.
- برای جلوگیری از تخریب گلبول‌ها (آنمی همولیتیک)،
ضعیف‌ترکردن سیستم ایمنی و یا حذف طحال با جراحی کاربرد دارد.
- تالاسمی‌ها اغلب نیاز به درمان ندارند ولی
در صورت شدید‌بودن علائم، از تزریق مستقیم خون یا پیوند مغز استخوان استفاده می‌شود.
☘️ مصطفی منبری ۱۶ شهریور ۱۳۹۹
نظرات
ارسال یک نظر